Terug naar overzicht
De VtD stelt vast dat de passage in het coalitieakkoord over trouwambtenaren een voorschot wordt genomen op de mogelijkheid om in het Burgerlijk Wetboek een regeling te treffen om gewetensbezwaarde ambtenaren vrij te stellen van het sluiten van huwelijken tussen personen van gelijk geslacht. De ChristenUnie zinspeelt daar ook op, maar de PvdA heeft al laten weten daar niets voor te voelen en dat ook vastgelegd in een met D66, GroenLinks, SP, VVD en COC gesloten convenant.
Convenant
‘Bij de openstelling van het burgerlijk huwelijk heeft de wetgever er bewust vanaf gezien zo’n wettelijke regeling voor weigerambtenaren te treffen en zes jaar na dato is daarvoor al helemaal geen maatschappelijke en politieke meerderheid meer’, stelt COC-voorzitter Frank van Dalen vast. ‘Op termijn betekent dit dat weigerambtenaren zullen verdwijnen en dat is precies waar het COC en een ruime Kamermeerderheid naar streven’.
Kamerbehandeling
Omdat die wettelijke basis nu niet bestaat, is een beroep op gewetensbezwaren voor ambtenaren die weigeren om paren van hetzelfde geslacht te huwen, juridisch problematisch, stelt de VtD vast in dit rapport. Daar wordt bij opgemerkt dat tijdens de Kamerbehandeling van het wetsvoorstel openstelling huwelijk (Kamerstukken 26 672) in 2000/2001, wel is gevraagd om een dergelijke wettelijke regeling voor gewetensbezwaarde ambtenaren., maar regering en een Kamermeerderheid hebben die toen uitdrukkelijk afgewezen.
Wettelijke basis
Verder wijst de VtD er op dat een beroep op gewetens- of gemoedsbezwaren in het algemeen slechts wordt erkend als daar een wettelijke basis voor bestaat. In verschillende wetten is een regeling voor ‘gemoedsbezwaarden’ opgenomen, om tegemoet te komen aan de veelal godsdienstig geïnspireerde bezwaren tegen het uitvoeren van bepaalde taken of nakomen van bepaalde verplichtingen.
Voorbeelden
Voorbeelden daarvan zijn de Wet afbreking zwangerschap en de wetgeving sociale zekerheid. Volgens de eerstgenoemde wet kunnen artsen niet gedwongen worden om abortussen uit te voeren als zij gewetensbezwaren hebben. In de sociale zekerheidswetgeving is een voorziening opgenomen die personen die uit godsdienstige overwegingen geen verzekering willen sluiten, daarvan vrijstelt. Wel dienen zij ter compensatie daarvan een bedrag te storten in de openbare kas, ter hoogte van de premie die anderen afdragen. De toetsing van deze laatste regeling wordt uitgevoerd door het uitvoeringsorgaan, dat een schriftelijke motivering van de gemoedsbezwaren beoordeelt. Ook in het strafrecht wordt ervan uitgegaan dat een beroep op strafuitsluiting van iemand die uit gewetensnood een strafbaar feit pleegt, alleen erkend wordt als daar een wettelijke regeling aan ten grondslag ligt.
Juridisch zwak
Nu een Kamermeerderheid op het terrein van de gewetensbezwaarde trouwambtenaar nadrukkelijk geen wettelijke regeling heeft willen treffen, is volgens de VtD in de huidige situatie een beroep op gewetensbezwaren daarom juridisch zwak. Om die reden hebben gemeenten mogelijkheden om de ruimte voor de erkenning van gewetensbezwaren zelf te bepalen.
Niet strijdig
De VtD merkt verder op dat de trouwpassage in het coalitieakkoord niet strijdig is met grondwettelijke beginselen en internationaalrechtelijke verplichtingen. Wel menen de opstellers van dit rapport dat de staat geen onderscheid mag maken op grond van seksuele gerichtheid bij het aangaan van een huwelijk.
Standpunt coalitieakkoord
Bij het verschijnen van het coalitieakkoord heeft de VtD haar standpunt daarover bekend gemaakt – ook als het gaat om de passage over trouwambtenaren.
De VtD erkent dat sprake kan zijn van een botsing van grondrechten bij ambtenaren die op grond van gewetensbezwaren geen huwelijk willen voltrekken tussen mensen van hetzelfde geslacht. Enerzijds is er het recht op gelijke behandeling van burgers met een homoseksuele gerichtheid. Anderzijds hebben burgers het recht om een godsdienstige overtuiging te huldigen en daar uiting aan te geven.
Gelijke behandeling homoseksuelen prevaleert
Het standpunt van de VtD in deze is dat het recht op gelijke behandeling van homoseksuelen dient te prevaleren, gezien hun kwetsbare positie binnen de samenleving. Het tegemoet komen aan het recht van bepaalde gelovigen heeft verstrekkende gevolgen voor homoseksuelen: het niet voltrekken van een huwelijk kan immers als een ontkenning van de gelijkwaardigheid van homoseksuelen en heteroseksuelen worden opgevat.
Geen onevenredige inbreuk
Zowel de Grondwet als het internationaal recht maken het mogelijk om ten aanzien van godsdienstige uitingen beperkingen op te leggen indien daarmee een onevenredige inbreuk wordt gemaakt op een fundamenteel recht van anderen. Het niet tegemoet komen aan de wens van gewetensbezwaarden maakt in de gegeven omstandigheden geen onevenredige inbreuk aan hun grondrecht om uiting te geven aan hun godsdienst.
Afwijzing coalitieakkoord
De VtD vindt dat dit de nationale beleidslijn dient te zijn. Zodoende wijst de VTD het voorstel van het aantredend kabinet af om ten aanzien van huwelijksvoltrekking ruimte te geven aan gewetensbezwaren. In deze kwestie dient het fundamentele recht op gelijke behandeling van mensen ongeacht hun seksuele gerichtheid te prevaleren.
Zie voor meer informatie, waaronder een link naar het VtD-advies.
En zie ook:
– Homohuwelijk-dossier
– Inventarisatie Gemeentelijk Trouwbeleid